Dünya Bankı Xəzər dənizinin təmizlənməsi üzrə layihəni maliyyələşdirəcək

Dünya Bankı (DB) iyunun 25-də “Xəzər dənizinin təmizlənməsi: çirklənmənin idarə edilməsi və biomüxtəlifliyin qorunması potensialının yaradılması" layihəsinin maliyyələşdirilməsini təsdiq etməyi planlaşdırır.

TodayPress Dünya Bankına istinadən xəbər verir k, layihənin benefisiarları Azərbaycan, Qazaxıstan və Türkmənistandır.

Layihə Qlobal Ekologiya Fondunun (GEF) 12 milyon ABŞ dolları məbləğində qrantı ilə maliyyələşdiriləcək və BMT-nin Ətraf Mühit Proqramının (UNEP) rəhbərliyi altında beş il ərzində həyata keçiriləcək.

Maliyyələşdirmə dörd əsas komponentə bölünür. Buraya milli və regional siyasət, institusional inkişaf (1,6 milyon ABŞ dolları), çirklənmənin idarə edilməsi (4,9 milyon ABŞ dolları), biomüxtəlifliyin idarə edilməsi (4,9 milyon ABŞ dolları), layihənin idarə edilməsi (0,6 milyon ABŞ dolları) daxildir.

Layihə çirklənmənin monitorinqi və nəzarətinin gücləndirilməsini, həmçinin Xəzər dənizinin hədəf bölgələrində qorunan dəniz ərazilərinin idarə edilməsinin yaxşılaşdırılmasını nəzərdə tutur. Dünyanın bu ən böyük qapalı su hövzəsi planetin bütün daxili sularının təxminən 44 %-ni ehtiva edir və Azərbaycan, İran, Qazaxıstan, Rusiya və Türkmənistanla həmsərhəddir.

Dünya Bankı qeyd edib ki, Xəzər ekosistemi unikaldır və burada təxminən 400 endemik növ yaşayır, dünya okeanından uzun müddətli təcrid isə zəngin biomüxtəliflik formalaşdırıb: "Lakin son onilliklərdə dənizdə suyun səviyyəsi əhəmiyyətli dərəcədə azalıb. Proqnozlara görə, 2100-cü ilə qədər bu göstərici iqlim dəyişikliyi və su ehtiyatlarının təsərrüfat məqsədilə istifadəsi səbəbindən 8-30 metr aşağı düşə bilər".

DB layihəsinin əsas istiqamətlərinə iştirakçı ölkələr arasında koordinasiyanın gücləndirilməsi, dəniz məkanının planlaşdırılması (MSP), təlimlərin keçirilməsi və təcrübə mübadiləsi, anlaşma memorandumlarının imzalanması, regional institutların potensialının gücləndirilməsi və s. daxildir.

Çirklənmənin idarə edilməsi üzrə tədbirlər çərçivəsində yerüstü çirklənmə mənbələrinin inventarının yaradılması, çirklənmənin "qaynar nöqtələr"inin və əlaqədar iqtisadi itkilərin təhlili, çirklənmənin azaldılması üzrə milli və regional proqramların hazırlanması, avadanlıqların alınması və ekoloji treninqlər, çirklənmənin monitorinqi, ekoloji cəhətdən təhlükəsiz texnologiyaların inkişafı, habelə ictimai informasiya kampaniyalarının keçirilməsi planlaşdırılır.

Bundan əlavə, dəniz mühafizə olunan ərazilər (MPA) şəbəkəsinin yaradılması və genişləndirilməsi, MPA-ların idarəetmə planlarının işlənib hazırlanması və həyata keçirilməsi, qorunan ərazilərin idarə olunması üçün kadrların hazırlanması, davamlı balıqçılığın dəstəklənməsi və balıqçılıq icmaları üçün əlavə dəyərin inkişaf etdirilməsi, biomüxtəlifliyin itirilməsi nəticəsində iqtisadi itkilərin qiymətləndirilməsi, nəsli kəsilməkdə olan növlərin siyahılarının hazırlanması, məlumat kampaniyalarının aparılması və GEF IW platformasında iştirak etməsi gözlənilir.

Bundan əlavə, mühafizə olunan dəniz ərazilərinin (OMT) şəbəkəsinin yaradılması və genişləndirilməsi, OMT idarəetmə planlarının hazırlanması və həyata keçirilməsi, qorunan ərazilərin idarə edilməsi üçün kadr hazırlığı, davamlı balıqçılığa dəstək və balıqçı icmaları üçün əlavə dəyərin inkişafı, biomüxtəlifliyin itirilməsindən yaranan iqtisadi zərərin qiymətləndirilməsi, nəsli kəsilməkdə olan növlərin siyahılarının hazırlanması, məlumatlandırma kampaniyalarının keçirilməsi və GEF IW platformasında iştirak gözlənilir.

Layihə çərçivəsində UNEP Tehran Konvensiyası Katibliyi yanında Layihə Koordinasiya Mərkəzinin (PCU) yaradılması, həmçinin Regional Rəhbər Komitənin və texniki qrupların formalaşdırılması nəzərdə tutulur.

Layihə Dünya Bankının Azərbaycan və Qazaxıstan üçün Tərəfdaşlıq Çərçivə Strategiyalarının (CPF) həyata keçirilməsinə kömək edir. Eyni zamanda o, Türkmənistanın Milli İnkişaf Strategiyasını dəstəkləyəcək. O, həmçinin "mavi iqtisadiyyat”a, çirklənmə məsələlərinə və Xəzərin biomüxtəlifliyinin qorunmasına xüsusi diqqət yetirməklə, DB-nin Mərkəzi Asiya üzrə Regional Strategiyasına uyğundur.

Uzunmüddətli məqsədləri nəzərə alaraq, layihə Xəzər dənizinin ekoloji balansının qorunmasına və təbii resursların səmərəli idarə edilməsi üçün regional əməkdaşlığın inkişafına yönəlib. Onun həyata keçirilməsinin çirklənmənin nəticələrini minimuma endirməyə, regionda ekoloji vəziyyəti yaxşılaşdırmağa və gələcək nəsillər üçün biomüxtəlifliyi qorumağa kömək edəcəyi gözlənilir.