Kimyanın əsas qaydası təkzib edildi

Kaliforniya Universitetinin kimyaçıları 100 ilə yaxındır qüvvədə olan “Bredt” kimi tanınan üzvi kimyanın fundamental qaydasını təkzib edən böyük bir kəşf ediblər. 

TodayPress xəbər verir ki, bu barədə araşdırma məqaləsi “Science” jurnalında dərc olunub.

Tərkibində karbon olan üzvi molekullar xüsusi həndəsi strukturlara malikdirlər. Olefin adlanan üzvi birləşmələr, ən azı bir karbon-karbon ikiqat bağı olan mühüm kimyəvi strukturlar arasındadır. Bu ikiqat bağlar karbon atomlarının ümumiyyətlə bağlandıqları digər atomlarla eyni iki ölçülü müstəvidə yerləşdirilməsini təmin edir. Ancaq 1924-cü ildə alman kimyaçısı Julius Bredt tərəfindən irəli sürülən və uzun illərdir qəbul edilən Bredt qaydası bisiklik molekullarda qoşa bağların əmələ gəlməsini qeyri-mümkün hesab edir.

Bununla belə, tədqiqatçılar “anti-Bredt” olefinləri (ABO) adlanan “Bredt” qaydasını pozan molekullar yaratmağın bir yolunu tapıblar. Onlar qeyri-sabit ABO əmələ gətirən eliminasiya reaksiyasını aktivləşdirmək üçün silil (psevdo) halidlər və flüorid mənbəyindən istifadə edərək reaksiya yaradıblar. Yaranan molekulları sabitləşdirmək üçün elm adamları qeyri-sabit ABO-ları tutan və onları analiz edilə bilən məhsullara çevirən kimyəvi əlavə hazırlayıblar.

Tapıntılar göstərir ki, ABO-lar yeni strukturlar yaratmaq üçün sintez oluna və tutula bilər, bu da onların praktik tətbiqi üçün perspektivlər açır. Müəlliflərin fikrincə, anti-cins olefinlərin yaradılmasının qeyri-mümkün olması ilə bağlı ənənəvi qayda kimyaçıları məhdudlaşdırıb və onların mürəkkəb molekulların sintezində üfüqlərini genişləndirməsinə mane olub.

Təcrübədə alimlər sübut etdilər ki, ABO ilə reaksiya əczaçılıq sənayesi üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edən üçölçülü strukturlar yarada bilər. Belə strukturlar yeni dərmanların hazırlanmasında istifadə oluna bilər və əvvəllər qeyri-mümkün hesab edilən sintetik molekulların yaradılması imkanlarını aça bilər.

Töhfə Səməd