Bitkilərin təkamülünün qədim sirri açıldı

Dünya

30.01.2025 19:00

Niderlandlı alimlər bitkilər üçün həyati əhəmiyyət kəsb edən ARF (aoxsin reaksiya faktoru) zülalının 600 milyon il əvvəl - ilk bitkilərin görünməsindən 100 milyon il əvvəl meydana gəldiyini aşkar edib.

TodayPress xəbər verir ki, ARF zülalı bitki artımının tənzimlənməsində əsas rol oynayır, işığa doğru istiqamətli böyümə (fototropizm) və kök inkişafı kimi prosesləri idarə edir.

Mütəxəssislər ARF-nin mənşəyini bir hüceyrəli bitki əcdadı olan yaşıl yosun “Chlorokybus melkoniani” ilə əlaqələndiriblər.

Məlum olub ki, ARF iki protein hissəsinin: xromatin və transkripsiya faktorlarının birləşməsi nəticəsində meydana çıxıb.

Birincisi zülalların qarşılıqlı təsirindən yaranan məsuldur, ikincisi isə DNT-yə bağlanır və gen fəaliyyətini tənzimləyir.

Maraqlıdır ki, xromatin faktoruna təkcə bitkilərdə deyil, insanlarda, heyvanlarda və göbələklərdə də rast gəlinib.

Bununla belə, bitkilərdə kompleks böyümə tənzimləmə sisteminin bir hissəsinə çevrilərək yeni bir funksiya qazanıb.

Zamanla ARF-də iki sinfə bölünüb: aktivatorlar və repressorlar.

Birincisi aoxsinin iştirakı ilə genləri işə salıb, ikincisi isə əks funksiyanı yerinə yetirib.

Bildirilib ki, ayrılma bitkilərin böyüməsini incə şəkildə tənzimləməsinə və ətraf mühitə uyğunlaşmasına imkan verib.

Alimlər deyirlər ki, bitki təkamülünün qədim sirrinin açılması biologiya və kənd təsərrüfatında yeni tədqiqat yolları açıb.

Nicat Osman