İpotekalara tələbat niyə azalıb? Qiymətlər yoxsa, şərtlər qane etmir? - ARAŞDIRMA

Artıq bir neçə ildir, ipoteka krediti götürmək istəyənlərin sayında azalma müşahidə olunur. Kredit götürənlərin sayının azalmasının başlıca səbəbi kimi adətən ipoteka kreditlərinin hər kəsə şamil olunmaması və bir sıra məhdudiyyətlərin tətbiqi göstərilir. Niyə ipoteka ilə ev almaq hamı üçün əlçatan deyil? Çətinlik nədədir? 

TodayPress-in suallarına cavab olaraq əmlak məsələləri üzrə ekspert Elnur Fərzəliyev bildirib ki, insanların nağd formada mənzil almağa maddi gücləri çatmadığına görə, çalışırlar ki, kredit üsullarına əl atsınlar. Adi ipotekalara tələbatın azalmasına səbəb ipoteka şərtlərinin çətin olması deyil: 

“Statistikaya nəzər salsaq görərik ki, son 2-3 il ərzində satılan əmlakların böyük bir hissəsi müxtəlif kredit şərtləri ilə satılıb. Lakin daşınmaz əmlak bazarında kəskin qiymət artımları baş verib. Hazırda ipoteka predmetinə çevrilə biləcək Bakının mərkəz ərazilərindəki köhnə tipli binalardakı 1 otaqlı mənzillərin satış qiyməti 120 min manatdan daha baha qiymətə təklif olunur. Mərkəz və mərkəzə yaxın ərazilərdə həmin 1 otaqlı yeni tikili binaların satış qiymətləri isə təxminən 130-200 min manat arası dəyişir. Sözsüz ki, otaq sayı artdıqca mənzilin ümumi satış qiyməti də artır”.

Ekspertin sözlərinə görə, 4%-li ipoteka kreditləri üçün maksimal limit 100 min manata qədərdir. 8%-li ipotekalar üçün isə bu məbləğ 150 min manat olaraq təyin edilib. Vətəndaşlar təxminən 5-6 il bundan öncə həmin pulla köhnə tikili binalardan 2-3 otaqlı mənzil ala bilirdilərsə, hazırda eyni məbləğlə maksimum 1 otaqlı ev ala bilirlər. Təbii ki, söhbət şəhərin mərkəz ərazilərindən gedir. Kənar yerlərdə bu qiymət nisbətən ucuzdur. Buna görə də vətəndaşlar düşünür ki, 25 il sadəcə 1 otaqlı mənzil üçün kredit ödəmək mənasızdır. Əgər əmlak bazarında yenidən qiymət enmələri müşahidə edilərsə, yalnız bu zaman ipoteka kreditlərinə tələb arta bilər.

İqtisadçı ekspert Elman Sadıqov isə TodayPress-ə bildirib ki, ipoteka pensiya yaşına əsasən hesablanır: “Məsələn, vətəndaşın 45 yaşı varsa, 17-18 il müddətinə kredit verilir. Bununla yanaşı, müddət uzun olduğuna görə illik 1% belə məbləğə ciddi təsir göstərir. Bu faiz dərəcəsi isə ölkədəki inflyasiya, minimum və orta əmək haqqı, həmçinin vətəndaşın gəliri əsasında hesablanır. Elə bir faiz həddi olmalıdır ki, həm krediti verən, həm də alan şəxs üçün məqbul olsun”. 

Elman Sadıqov qeyd edib ki, ipoteka faizlərinin, kreditlərinin hesablanması zamanı vətəndaşın gəlir mənbəyinə xüsusi diqqət yetirilməlidir. Belə ki, əgər vətəndaş gəlirinin 50-40%-ni kreditə ödəyirsə, bu o deməkdir ki, o, digər xidmətlərdən kifayət qədər istifadə etməyəcək. Bununla da kommunalı vaxtında ödəyə bilməməsi və ya dərman və s. kimi ehtiyacları qarşılaya bilməməsi iqtisadiyyatın həmin sahələrinə ciddi ziyan vurmuş olacaq.  

“İpoteka kreditləşməsi tikintinin inkişafına səbəb olur. Bu da müəyyən müddət üçün məşğulluq və iqtisadi artım deməkdir. Lakin qeyd edildiyi kimi, müvəqqəti bir müddət üçündür. Tikintilər başa çatdıqdan sonra isə evlərin ipoteka ilə satılması bundan sonrakı dövr üzrə digər sektorlardakı müəyyən dərəcədə azalmanın müşahidə olunacağı deməkdir” deyə o, əlavə edib. 

İqtisadçının qənaətincə, ipoteka insanı uzun müddətli borca salır. Kredit götürdükdən sonra gəlir mənbəyi itirilə də bilər. Bu zaman vəziyyət iki qat çətinləşir. Çünki indiyə qədər ödənilən məbləğlə yanaşı, ev məsələsi də batmış olur.

Töhfə Səməd